بیع مرکببیعی که با یه عقد معین دیگر ترکیب شده باشد بیع مرکب گویند. ۱ - منظور از بیع مرکببیع ممکن است بسیط باشد یا با عقدی از عقود معین ترکیب شده باشد که آن را مرکب می‌نامند. این ترکیب ممکن است با بیعی دیگر یا عقدی دیگر از عقود معین یا غیرمعین صورت گرفته باشد. به عنوان مثال، هرگاه ثمن دو مبیع جداگانه معین شده با یک انشا عقد بیع انجام گردد، در این صورت بیعی مرکب تحقق یافته است. ازینرو ثبوت خیار فسخ نسبت به یک مبیع موجب فسخ کل ی بیع نمی‌شود. همچنین مثلاً استفاده از خیار تبعّض صفقه نسبت به یک مبیع ممکن نیست؛ زیرا در واقع دو عقد بیع وجود دارد که با یک انشا تحقق یافته است. ولی اگر یک ثمن برای دو یا چند مبیع معین شود، عقد را باید بسیط دانست. [۱]
مواد ۴۳۱، قانون مدنی.
[۲]
مواد ۴۴۱، قانون مدنی.
گاه ممکن است عقد بیع با عقدی دیگر مانند اجاره یا نکاح ترکیب شود. فقها برای این نوع ترکیب، هیچگونه محدودیتی قائل نشده اند. ۱.۱ - شرط بیع مرکببا این همه، باید توجه داشت که در عقد مرکب، اجرای قواعد خاص هر عقد در صورتی ممکن است که عقودِ جزء، استقلالِ خود را از دست نداده باشند؛ وگرنه عقد قابل تجزیه نخواهد بود. همچنانکه مثلاً در یک قرارداد اقامت در هتل، که ممکن است با تحلیل دقیق ترکیبی از عقد بیع (فروش غذا) و اجاره (انتفاع از اتاقها) باشد، از آن‌جا که اراده طرفین به‌طور مستقل به این عقود تعلق نگرفته، تجزیه انشای عقد صحیح به نظر نمی‌رسد. [۳]
محمدجوادبن محمد حسینی عاملی، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج۴، ص۷۵۲ـ۷۵۳، قم (بی تا).
[۴]
ابنقدامه، المغنی، ج۴، ص۲۶۰، چاپ محمدخلیل هراسی، قاهره (بی تا).
[۵]
ناصر کاتوزیان، حقوق مدنی: معاملات مُعوّض، ج۱، ص۳، عقود تملیکی، بیع، معاوضه، اجاره، قرض، تهران ۱۳۷۴ش.
[۶]
محمدجعفر جعفری لنگرودی، دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت، ج۱، ص۶۰۱، ج ۱، تهران ۱۳۵۷ش.
۲ - پانویس
۳ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بیع»، شماره۲۴۸۸. |